Oogheelkunde

Optische illusie

Synoniemen in bredere zin

optische illusies, visuele illusie

Engels: visuele truc, optische illusie

definitie

Optische illusies of optische illusies zijn perceptuele illusies van het gezichtsvermogen, d.w.z. van het zien. Deze kunnen in bijna alle gezichtsgebieden voorkomen, er zijn bijvoorbeeld:

Diepe illusies
Kleur illusies
geometrische illusies
en nog veel meer.

Optische illusies ontstaan wanneer het visuele systeem een visuele stimulus verkeerd interpreteert. Een beeld waarvan we ons uiteindelijk bewust zijn, komt niet alleen voort uit objectieve informatie oog en Neuronen, maar ontstaat alleen in interactie met de onze hersenen.
Dus wat we uiteindelijk waarnemen is subjectief en komt voort uit het verwerken van een visuele stimulus met bestaande ervaringen en herinneringen. Met behulp van aanvullende informatie van de andere zintuigen of door triggerende factoren weg te nemen, kunnen optische illusies vaak worden getoond en bewezen.

In de perceptuele psychologie worden optische illusies onderzocht, omdat deze het mogelijk maken conclusies te trekken over de verwerking van optische prikkels in de hersenen. De Gestaltpsychologie gebruikt optische illusies door ze systematisch te produceren en te analyseren.

Soorten optische illusies

Er zijn praktisch oneindig veel verschillende optische illusiedie echter kunnen worden onderverdeeld in verschillende groepen op basis van hun afkomst.

1. Relativiteit van helderheid

De perceptie van verschillen in helderheid is erg subjectief. Dezelfde tint lijkt in de schemering veel helderder dan in sterk zonlicht. Om deze reden lijkt een grijze balk, die overal dezelfde grijswaarde heeft, in een donkere omgeving helderder dan in een lichte omgeving. De hersenen kunnen ook de relatie tussen licht en schaduw interpreteren. De hersenen hebben ontdekt dat een object er donkerder uitziet in de schaduw. Het schrijft bijgevolg een lichtere kleur toe aan dezelfde tint als het vermoedt dat het een schaduweffect is, aangezien de kleur "alleen door de schaduw donkerder werd".

2. Relativiteit van kleuren

Als je je ogen ongeveer een halve minuut op een groen vierkant fixeert en dan direct naar een aangrenzend wit vlak kijkt, verschijnt hier een roodachtig vierkant. Dit komt omdat we een zogenaamd nabeeld op het netvlies zien in de complementaire kleur van het eerder bekeken object (complementaire kleuren: rood groen; blauw-oranje; paars-geel). Het negatieve nabeeld komt voort uit het feit dat de kleurreceptoren in het netvlies praktisch "moe" worden. Na aanhoudende opwinding van minimaal 30 seconden worden deze receptoren tijdelijk “blind”, wat betekent dat ze geen signalen meer naar de hersenen sturen. Gedurende de tijd die nodig is om te regenereren, overheersen de signalen van de complementaire kleuren, zodat het werkelijk witte oppervlak rood lijkt.

3. Relativiteit van grootte

Alles is relatief als het om optica gaat. Ons brein beoordeelt een personage niet alleen, maar altijd in context. Een cirkel omringd door vele kleine cirkels lijkt ons daarom groter dan een cirkel van dezelfde grootte omringd door vele grote cirkels. De indruk van "familielid“Groter of kleiner wordt uitgezonden.
Daarnaast wordt een afbeelding altijd beoordeeld als onderdeel van de driedimensionale wereld. Dit betekent dat de hersenen bij het verwerken van beelden uit ervaring aannemen dat objecten kleiner worden naarmate de afstand tot het oog toeneemt. Op foto's die ons de indruk geven van ruimtelijke diepte, lijken objecten of mensen van dezelfde grootte onderaan de foto kleiner te zijn dan aan de achterkant. Dit type optische illusie kan daarom worden gebruikt in architectuur, fotografie en film om bepaalde objecten groter of kleiner of dichterbij of verder weg te laten lijken voor het oog van de toeschouwer.

4. Illusies van beweging

Er zijn veel optische illusies die de kijker doen geloven dat delen van een afbeelding bewegen. Om deze illusie te creëren, moet in sommige gevallen het hoofd zelf worden bewogen, maar soms ook niet. De beweging is meestal waar te nemen op die plaatsen die op dit moment niet door het oog gefocust zijn. Een illusie van beweging ontstaat altijd als men naar een (vaak klein) object kijkt dat zich voor een omgeving bevindt die geen aanwijzing geeft voor een ruimtelijke locatie.

5. Relativiteit van parallel / recht

Lijnen die eigenlijk recht zijn, kunnen voor de kijker scheef overkomen als de algemene indruk van de foto wordt verward, bijvoorbeeld door een ander kleurenspel of andere storende elementen. Als gevolg hiervan zien rechte lijnen er vaak gebogen uit.

Twee parallellen kunnen ook scheef lijken als andere lijnen in de buurt een storend effect hebben op het totaalbeeld.

Dit fenomeen van optische illusie werd voor het eerst beschreven door Hugo Münsterberg in 1874 en wordt daarom ook wel de "Münsterberg-illusie" genoemd.

6. Verbetering van contrasten

Bij het verwerken van visuele informatie worden bestaande contrasten in afbeeldingen versterkt door de hersenen. In het geval van een wit raster op een zwarte achtergrond, denkt een kijker dat hij grijze kleurvlekken ziet op de snijpunten van de witte lijnen omdat de contrasten te sterk benadrukt worden. De grijze vlekken zijn echter alleen te zien zolang men er zich niet op concentreert. Omdat deze waarneming voor het eerst werd gedaan door Ludimar Hermann, wordt het raster ook wel het Hermann-raster genoemd.

7. Perceptie van niet-bestaande objecten

Bij het verwerken van visuele indrukken zijn de hersenen sterk gericht op lijnen en randen, aangezien deze een oriëntatie ervoor vertegenwoordigen. Bovendien heeft het bij het herkennen van patronen de neiging om bekende dingen te herontdekken. Hierdoor worden lijnen en randen aan de beleving toegevoegd, die vervolgens dienen om een bekend object te creëren. Dit leidt ertoe dat men zich bijvoorbeeld bij het bekijken van een afbeelding met cirkels die op bepaalde plaatsen hiaten hebben, voorstelt dat men een witte driehoek herkent.

8. Verschillende waarneembare objecten

Sommige objecten kunnen op meerdere manieren vanuit verschillende perspectieven worden waargenomen. Dit zijn onder meer de zogenaamde kantelfiguren zoals de Necker-kubus. Hier bepaalt onze individuele ervaring de positie waarin de figuur (de kubus) bij voorkeur wordt waargenomen, hoewel men toch beide perspectieven kan begrijpen. De term "kantelfiguur" komt van het feit dat de kubus lijkt te kantelen wanneer u zich op één positie van de kubus concentreert terwijl u er lang naar kijkt.

Optische illusies in het dagelijks leven

Optische illusies kunnen gericht worden ingezet op verschillende gebieden van het dagelijks leven om bepaalde effecten te bereiken. In film wordt bijvoorbeeld de illusie van beweging uitgebuit, waarbij de snelle opeenvolging van individuele beelden de illusie van beweging creëert. Er zijn er ook enkele in de schilderkunst optische illusie gebruikt als stilistisch apparaat, bijvoorbeeld om optische vergrotingen te realiseren.

Aan de andere kant komen er ook in het dagelijks leven ongewenste optische illusies voor, die onze perceptie bedriegen, wat tot verwarring kan leiden. Onder bepaalde omstandigheden lijken wegen bijvoorbeeld bergafwaarts te leiden, terwijl ze in werkelijkheid bergop gaan en vice versa. Het fenomeen van de illusie van beweging is bijvoorbeeld altijd waar te nemen als er een enkele ster aan de donkere hemel staat, die dan lijkt te bewegen.

Overzicht

Optische illusie zijn een integraal onderdeel van ons dagelijks leven. Ze zijn gebaseerd op het feit dat onze perceptie subjectief is en dat objectieve externe stimuli sterk zijn door de hersenen en reeds gemaakte kennis en ervaringen worden beïnvloed. Vaak nemen we optische illusie alleen onbewust waar of zelfs niet beseffen dat we aan een illusie bezwijken, totdat het uitschakelen van de triggerende factoren of het gebruik van informatie van de andere zintuigen het tegendeel bewijst. Dit wordt gebruikt op verschillende gebieden zoals film, schilderkunst of architectuur.